................
Rusya Kraliyet arşivinde Şerif Paşa’nın bu başkaldırı(Kürtler Bitlis’te ayaklandılar) ile ilgili bir
mektubu saklıdır. Mektup 16 Nisan 1914’te Paris’ten Rusya Dışişleri
Bakanlığı’na yollanmıştır. Liberal Parti imzalı beş sayfadan oluşan
mektup Fransızca yazılmıştır.
Mektubun yazılış amacı üç nedene dayandırılmıştır.
Birincisi,
Şerif Paşa Kürt özgürlük mücadelesinde Rusya’nın rolüne dikkat
çekmiştir;
ikincisi, Rusya’nın başkaldırı önderi ve arkadaşlarına sahip
çıkıp Mele Selim’i Türklere vermemelerini talep etmiştir;
üçüncüsü,
Kürtlerin Ermenilere ve düzenlenecek reformlara karşı olmadıklarını
bildirmiştir.
...............
Belge No: 1
Şerif Paşa’nın Rusya Dışişleri Bakanlığı’na
yazdığı mektup:
Sayın Bakan;
Şu an Avrupa Türkiye’nin yapacağı reformları bekliyor. Ama
Osmanlılar Kürtlerin Bitlis’teki başkaldırılarını bahane ederek Avrupa
toplumunu kandırmaya çalışıyor. Bu başkaldırının asıl sebebini size
bildirmeyi üzerime vazife sayıyorum.
Türkiye’de reform istemeyen yok ama Osmanlılarda bu devlete,
İttihat ve Terakki idaresine hiç kimse güvenmiyor. Hiç kimse devletin
anayasayı değiştirip onaylamak istediğine inanmıyor.
Türkiye’de, legal ve illegal tüm devlet yetkileri İslamı ortadan kaldırmak istiyor düşüncesi iyice yerleşmiş.
Tarafsız gözlemcilerin bildirdiğine göre, aslında halk fanatik değil,
ama dinlerine bağlı. Halk, dini yok sayacak hiçbir lideri benimsemez
ve ona karşı çıkar. İttihat ve Terakkiciler iktidar oldukları sürece halk
arasında kargaşa ve hoşnutsuzluk eksik olmayacaktır.
Kürt toplumu içinde Ermeni düşmanlığı asla yoktur. Başkaldırı
lideri Mele Selim, Bitlis papazına yazdığı mektupta Ermenilere karşı
hiçbir kötü emellerinin olmadığını ifade etmektedir.
Verdiği beyanatta başkaldırının Ermenilere değil, devlete karşı
yapıldığını dile getirmiştir.
Öte yandan başkaldırının hedefi yöresel değil, geneldir. Kürtlerden sonra Araplar ve Türkler de başkaldıracakları tehdidinde
bulunuyorlar. Bu olaylar Osmanlıların manen ve madden dağılışını
hızlandıracaktır.
Eğer reformlar toplum içinde muteber, İslama karşı olmayan kadroların eliyle gerçekleşseydi memnuniyetle karşılanırdı.
Müslümanların İttihat ve Terakki’nin en iyi reformlarını kabul
etmeleri bile çok zor görünüyor. Tekrar etmekte yarar var; başkaldırı
hükümete, İttihat ve Terakki komitesine ve perde arkasındaki gizli
(derin) devlete karşı yapılmıştır.
Eğer Avrupalı hükümetler, imparatorluğun tümden çöküşünü
istemeyip reformların gerçekleşmesini istiyorsa, İttihat ve Terakki
komitesini desteklemekten vazgeçsin. Türkiye’nin birliği için en büyük tehlike, bu komitedir.
Avrupa, Türkiye’de Müslüman halk tarafından benimsenecek olanların iktidara gelmesine destek vermelidir.
Sayın bakan, en derin saygılarımı ve en iyi
dileklerimi sunuyorum.
Liberaller Birliği General Şerif Paşa
16 Nisan 1914
Bu makalenin yayımlandığı gazeteler: Armanc gazetesi, 1993, sayı 140 ve Dengê Azadî,
1995, sayı 36.
Kürt Halk Tarihinden 13 İlginç Yaprak
Celîlê Celîl
Çeviren
Hasan Kaya
1914 Kürt İsyanında Şerif Paşa’nın Rusya Dışişleri Bakanlığı’na yazdığı mektup
By tariharşivi | Cuma, Şubat 24, 2017
Yorum Gönder
0 yorum:
Yorum Gönder